Translate

środa, 23 grudnia 2015

w dzień Bożego Narodzenia

"Weź do ręki biały opłatek
Choćbyś nawet nie miał go z kim dzielić
I życz szczęścia całemu światu:
niech się wszystkie serca rozweselą..."
               


Nazwa "opłatek" –z łacińskiego oblatum - to, co ofiarowane.
chleb ofiarny, łamany i spożywany w pierwszych wiekach chrześcijaństwa była to "prażma" z poświęconych ziaren z kłosów pszenicznych uprażonych w ogniu, albo płaskich chlebów przaśnych, nie solonych i nie kwaszonych, upieczonych na gorących kamieniach. Z czasem w obrzędach pojawiły się cienkie płytki chlebowe, również z przaśnego ciasta.
W X-XI wieku, do misteriów religijnych wprowadzono specjalne pieczywo, surogaty chlebów o łacińskiej nazwie nebula- mgiełka, podobne do dzisiejszych opłatków. Wyrobem opłatków mszalnych zajmowały się klasztory, pieczono opłatki z zachowaniem rytuału, podkreślającego sakralny charakter pieczywa, z najlepszego ziarna, mielonego na żarnach tylko do tego celu używanych, tak mąki zmielonej nie wolno było używać do wypieku innego chleba. Formy żelazne do opłatków - ferramenta oblatoria - poświęcano i modlono się nad nimi w szatach kościelnych i śpiewano pieśni nabożne.
 
Wyrobem opłatków zajmowali się zakonnicy w XV wieku piekli je: organiści, kantorzy, kościelni i ich przypadkowi pomocnicy. Opłatki pieczono w prostokątnych szczypcach żelaznych z imadłem, zwanych "żelazami" lub "żelazkami" Technologia pieczenia opłatków, dość prosta, wymagała jednak doświadczenia i zręczności; niewielką ilość rzadkiego rozczynu mąki pszennej i wody, zamykano w szczypce, wkładano je do żaru i po kilku minutach wyjmowano z nich gotowy opłatek, odcinano brzeg zapieczony na krawędziach matrycy- przysmak oddawano dzieciom.
Obecnie piekarnie rzemieślnicze z elektrycznych matryc, mogą upiec duże ilości opłatkowych arkuszy, krajalnice tną je na małe prostokąty, sortowane sprzedaje się na kopy. Przed świętami Bożego Narodzenia paczki opłatków w ozdobnych, papierowych opaskach trafiają do parafii i naszych domów.
Opłatki używane były w obrzędach kościelnych i w zwyczajach świątecznych. 
W XVI wieku jadano opłatki posmarowane miodem "na wety" - deser. W tajemnicy przed proboszczem przekupki nabywały je od kościelnych i sprzedawały głównie dla dzieci, dorośli jadali je także jako zakąskę do wina, zastępującą drogie, przyprawione zamorskimi korzeniami.

Jako ozdoby świąteczne w XIX wieku klejono z opłatków światy. Wierzono, że, sprowadzają urodzaj, dobrobyt i chronią  przed chorobami. 
 




‘A trzy krzesła polskim strojem
Koło stołu stoją próżne
I z opłatkiem każdy swoje-m
Idzie do nich spłacać dłużne
I pokłada na talerzu
Anielskiego chleba kruchy
Bo w tych krzesłach siedzą duchy.’


jabłecznik

Jabłecznik na gryczanym spodzie pod pierzynką


Efektowne, słuszne porcje,
 na kruchym, słodkawym spodzie 
z chrupiącymi orzechami, 
kwaskowatym farszem z jabłek
 i pierzynką białej piany.

Zacząć od jabłek ( najlepiej kilka godzin wcześniej )- umyć, obrać i zetrzeć na tarce 10 małych jabłuszek, zaleć je w misce 4 łyżkami octu jabłkowego, dodać garść rodzynek, cynamon, kardamon, szczyptę mocno zmielonych goździków, wymieszać i odstawić, niech puszczają sok, którym aromatycznie podkręcimy spód ciasta.

2-3 jajka rozdzielone
½ szklanki mąki gryczanej + 2 łyżki w razie potrzeby
1 łyżeczka sody
3 łyżki mleka kokosowego
3 łyżki oleju kokosowego /masła
lekko podgrzanego
1 duża łyżka melasy trzcinowej
cynamon, kardamon,
wanilia,…
garść orzechów włoskich
namoczonych, posiekanych i rodzynki

W dużej misce połączyć żółtka z melasą, sok uzyskany po odsączeniu jabłek, dodać mąkę przesianą z sodą, mleko, olej roztopiony-miękki, wanilię, wymieszać na jednolite ciasto, dodać orzechy.

Foremkę wyłożyć papierem do pieczenia, lepiej żeby była  to wysoka średnich rozmiarów tortownica, wyłożyć ciasto, rozprowadzić.
Nastawić piekarnik na 180°C niech spód ciasta się podpiecze 15 minut.
Na podpieczony spód wyłożyć wcześniej odsączone jabłka, piec 15-20 minut.
    Teraz białka ze szczyptą soli ubić na sztywną pianę (posłodzić  pudrem np. stewią).
Na podpieczone jabłka wyłożyć całą pianę z białek i piec 25 minut w niższej temperaturze,  żeby beza się podsuszyła a nie spaliła  (około 125- 150 C ).
 
 









wtorek, 22 grudnia 2015

surówki

Surówka z selera
1 duży seler  i 1 duże jabłko zetrzeć na tarce
Dodać garść rodzynek pieprz, sok z cytryny / ocet jabłkowy i gęste mleko kokosowe.






Surówka z jajkiem
4-5 jaj
jabłko, 
por
majonez
por przekroić w poprzek na pół i pokroić na wąskie wstążki, posolić i skropić sokiem z cytryny, odstawić na godzinę. Dodać jaja pokrojone w kostkę i starte na grubej tarce jabłko. Połączyć z majonezem. 

Biała surówka
kalarepa lub surowy kalafior lub rzodkiewka
koniecznie świeży koperek
śmietanka
sól
posiekać, zmieszać wszystko razem.

Surówka z kiszoną kapustą
 kiszona kapusta
 olej lnianym
 natka pietruszki
Posiekać, zmieszać.

Surówka z kapusty kiszonej i majonezem
 kapusta kiszona
 marchewka
 jabłko
 cebula
 sól, pieprz
 majonez -
na 0,5 kg kapusty 2-3 łyżki można dodać kilka składników, np. śliwki suszone czy orzechy. 

Surówka z kapusty
 biała kapusta
 marchew
 korzeń pietruszki
 natka pietruszki
 por
 pomidory suszone
 miód
 ocet jabłkowy
 olej z lnianki tłoczony na zimno

 wszystkie składniki zetrzeć na grubej tarce, pomidory i zieloną pietruszkę pokroić. Przyprawić miodem octem i olejem. Odstawić niech się przegryzie.

Surówka z czerwonej kapusty
 czerwona kapusta
 śliwki w occie
 jabłko, cebula
 przyprawy: sól, pieprz, oliwa
kapustę drobno poszatkować, włożyć do durszlaka i przelać wrzątkiem - kapusta musi pozostać chrupiąca. Śliwki pokroić w cienkie paseczki, tak jak kapustę. Jabłko w kostkę, podobnie cebulę. Wrzucić do miski, wymieszać, dodać do smaku soli i pieprzu, polać oliwą. W efekcie końcowym powinno być najwięcej kapusty, trochę mniej śliwek i jabłka, i niedużo cebuli - ocet ze śliwek doda ostrości.

Surówka z czarnej rzepy
 2 czarne rzepy
 1 jabłko
 30 g orzechów włoskich
 20 g rodzynek
 50 ml śmietanki
 rzepę umyć dokładnie, obrać, zetrzeć na tarce, przyprawić solą i wymieszać, odstawić - rzepa puści sok. Do miski wlać jogurt i śmietankę i starte jabłko. Przyprawić sokiem z połówki cytryny i miodem. Odcisnąć sok z rzepy pozbywając się specyficznej ostrości, dodać do jabłka z jogurtem. Orzechy pokroić w kawałki. Rodzynki zalać wrzątkiem na 3 minuty. Odcedzić, dodać do sałatki.
Sałatkę przełożyć do dekoracyjnej miseczki, posypać orzechami i natką pietruszki, możesz dodać cząstki pomarańczy- nabierze świeżości i koloru. 

Surówka z sosem
 Marchewka i jabłko -starte na tarce
 seler naciowy pokrojony w kostkę
 por sparzony wrzątkiem
 sos- jogurt+majonez
 prażone na suchej patelni pestki dyni
składniki posiekać, zmieszać wszystko razem, dodać uprażone pestki.

Surówka
utarta marchew
chrzan z łyżką wiejskiej słodkiej śmietany
posiekać, zmieszać wszystko razem.

surówka z kapusty pekińskiej
 kapusta pekińska
 marchewka
 jabłko
 sok z cytryny
 oliwa
 sól
pokroić kapustę w cienkie paski, posypać lekko solą i ugnieść tak, aby puściła sok, dodać startą na średnich oczkach marchew i starte jabłko, skropić lekko sokiem z cytryny. Całość skropić oliwą.


 kiszona surówka
 ½ kg białej kapusty
 1 kg porów
 2 ½ kg jabłek
 1 ½ g marchewki
 pęczek koperku
 SÓL- 150 g.
kapustę drobno poszatkować, posypać solą i odstawić na jedną dobę. Po tym czasie odcisnąć kapustę z nadmiaru soku. Jabłka i marchewki obrać i zetrzeć na tarce. Pory pokroić w półplasterki, koperek drobno posiekać. Zmieszać wszystko razem. Surówkę włożyć do słoików, mocno ubić i odstawić w chłodne miejsce do ukiszenia.
Uwagi jest trochę obierania i tarcia, warto to zrobić, uzyskać można zdrowy dodatek do potraw - wystarczy wyjąć ze słoika, skropić oliwą z oliwek.

Letnie sałatki
Cukinie na sałatki, z jabłkiem, ogórkiem kiszonym i garścią rodzynek. Wszystko pocięte cieniutko szpatułką do sera, skropione octem jabłkowym, szczypta soli, pieprz.
Wymieszać i odstawić niech postoi z godzinkę (na dłużej- wkładam do lodówki), napęcznieją rodzynki, rozwinie się więcej bakterii, tych pożytecznych rzecz jasna (nie ślinić i używać czystych naczyń i sztućców). Przed podaniem skropić oliwą.  Pyszności!
Tak można ukisić wszystkie warzywa.